Άγιος Σώζων Αλαγονίας

Ο Ναός του Αγίου Σώζοντος βρίσκεται νοτιοδυτικά της Κεντρικής πλατείας του χωριού Αλαγονία του Δήμου Καλαμάτας και έχει παραμείνει ως σήμερα άγνωστος αφού ούτε ο Μασουρίδης τον αναφέρει. Είναι αφιερωμένος στον Άγιο Σώζοντα, η λατρεία του οποίου είναι διαδεδομένη στη γειτονική Λακωνία.

Ο Ναός αποτελείται από μία μεγάλη εσωτερικά και εξωτερικά ημικυκλική κόγχη, στην οποία έχει προστεθεί ο σημερινός μονόκλιτος Ναός. Εξωτερικά, η κόγχη δείχνει πολύ χαμηλότερη, λόγω των άνω των Τριών μέτρων προσχώσεων στο ανατολικό τμήμα του Ναού. Δε δικαιολογείται ως κατωφέρεια του εδάφους, ούτε οφείλεται στα παραρρέοντα ύδατα ή στο πέρασμα των αιώνων.

Ο Δημητροκάλλης θέτει Θέμα κατολίσθησης του εδάφους ενώ ο Καλαμαράς λέει ότι μπορεί να οφείλεται στη διάνοιξη του πολύ νεότερου δρόμου μπροστά από το Ιερό του Ναού. Στην κατακόρυφη ημικυλινδρική επιφάνεια υπήρχαν τρία μεγάλα μονόλοβα παράθυρα, όχι απόλυτα συμμετρικά τοποθετημένα, εξ ων τα δύο έχουν κλειστεί, ενώ το τρίτο έχει διαμορφωθεί σε κόγχη Πρόθεσης.

 Ο κατακόρυφος ημικυλινδρικός τοίχος της κόγχης είναι επιχρισμένος με ασβέστη ως τη βάση των λοβών των παραθύρων, με αποτέλεσμα να μην ξέρουμε Πώς ακριβώς ήταν κατασκευασμένος. Στο ύφος των λοβών έγινε χρήση κοινής αργολιθοδομής, η οποία διακοπτόταν από στρώσεις μεγάλων πλίνθων, οπότε πιθανόν και ο υπόλοιπος Ναός να έχει ίδια τοιχοποιία. Το τεταρτοσφαίριο είναι εξ ολοκλήρου από μεγάλες πλίνθους ενώ οι λοβοί των παραθύρων είναι διαμορφωμένοι με πλίνθους, ενδιάμεσα των οποίων υπάρχει παχύτατο συνδετικό κονίαμα. Στη μεγάλη κόγχη του Ιερού έχει προσκολληθεί ασύμμετρα ο σημερινός χώρος του κυρίως Ναού, σε μορφή πλάγιου παραλληλόγραμμου, ο οποίος αποτελεί μεταγενέστερη προσθήκη σε μία πρωτοβυζαντινή ή ακόμα και παλαιοχριστιανική κόγχη. Η κόγχη, αν και επιχωσμένη σε μεγάλο ύφος και επιχρισμένη πρόσφατα, χρονολογείται βάσει του μεγέθους και της μορφής των παραθύρων της. Το μέγεθός της θυμίζει τρίκλιτες παλαιοχριστιανικές βασιλικές αλλά και μεγάλου μεγέθους μεσοβυζαντινές βασιλικές του του αιώνα, η διάμετρος των οποίων συχνά φθάνει ή και ξεπερνά τα πέντε μέτρα. Μετά το 10 ο αιώνα αφίδες των ναών έχουν, κατά κανόνα, κόγχες πολύ μικρότερης διαμέτρου.

 Σχετικά με τη μορφή των παραθύρων, έχουμε τρία μονόλοβα παράθυρα, τα οποία χωρίζονται μεταξύ τους με τμήματα τοίχων, μορφή η οποία παρατηρείται σε παλαιοχριστιανικές βασιλικές και σε περίκεντρα παλαιοχριστι ανι κά κτίσματα και επιβιώνει μέχρι και το 10ο αιώνα. Με βάση τα ανωτέρω, ο ‘Αγιος Σώζων μπορεί να είναι κτίσμα όψιμο παλαιοχριστιανικό, αλλά και μια μεσοβυζαντινή κατασκευή του 9ου -10ου αιώνα.

Η παντελής έλλειψη γλυπτών δεν επιτρέπει πιο ακριβή χρονολόγηση. Τα κλίτη της βασιλικής, για την οποία προοριζόταν η κόγχη, φαίνεται ότι δεν κατασκευάστηκαν ποτέ, ίσως λόγω μεταβολής των Οικονομικών συνθηκών ή μετακίνησης πληθυσμού.

Ο ναός τιμάται επ’ ονόματι του Αγίου Σώζοντος και εορτάζει στις 7 Σεπτεμβρίου.

Π.Ρ. – Ι.Κ.