Διάβασα τα περί Χορηγόσκαλας και περί «Γκρεμισμένων γυναικών» και αισθανόμενος στα γραφόμενα μία υφέρπουσα τοπική φιλοπατρία, είπα να γυρέψω κομμάτι φιλοξενία στο χώρο σας για κάποιες σκέψεις.
Πρώτη μου σκέψη ήταν ότι: για να γίνεται τέτοιος θόρυβος κάποια σημάδια από το ολοκαύτωμα θα βρέθηκαν στους γκρεμούς της Χορηγόσκαλας ή κάποια επιγραφή ή κάποια ευρήματα τέλος πάντων, που να μαρτυράνε το ξετύλιγμα του τραγικού γεγονότος.
Τίποτα όμως τέτοιο καλό δεν είδα. Είδα μόνο να προβάλλεται το συγκλονιστικό ολοκαύτωμα της Χορηγόσκαλας και να μπερδεύεται με το θρύλο «Γκρεμισμένες γυναίκες» και το σπουδαιότερο: είδα να πλέκεται το εγκώμιο των γυναικών της Νέδουσας που θυσιάστηκαν στους άγριους εκείνους γκρεμούς.
Και ρωτάω: Μήπως κάποιος θέλει να οικειοποιηθεί τη δόξα της Χορηγόσκα λας; Δεν είναι δυνατόν! Από πού συνάγεται; Από πού πηγάζει ότι οι γυναίκες της Xορηγόσκαλας ήσαν αποκλειστικά Νεδουσιάνες; Όλες οι πηγές: Αρχεία, αναφορές οπλαρχηγών, χρονικογράφοι, βιογράφοι και άπαντες οι ιστορικοί, συμφωνούν με τον Κολοκοτρώνη όπως περιγράφει την πορεία του Ιμπραήμ από Καρύταινα μέχρι Μεγάλη Αναστά σοβα στις (18 25 Μαΐου 1826) στην αναφορά του προς το Ναύπλιο. Πουθενά, κανείς δεν λέει πως οι γυναίκες που γκρεμίστηκαν στη Χορηγόσκαλα ήσαν αποκλειστικά Νεδουσιάνες.
Και ιδού ο μίτος: 1826. 5ος χρόνος της επανάστασης και η φονική λαίλαπα του Ιμπραήμ έχει κατακάψει και καταματώσει τη μαχόμενη πατρίδα. Ο εχθρός είναι πανίσχυρος και αιμοσταγής και απειλεί με κατά πνίξει την επανάσταση και την πατρίδα με πλήρη αφανισμό. Το, Μεσολόγγι και όλη Ρούμελη έχουν γίνει στάχτη και ο Μοριάς καίγεται, Ο Ιμπραήμ, μετά το ολοκαύτωμα του Μεσολογγίου ματαγυρίζει στο Μοριά και βάνει πάλι φωτιά και μαχαίρι και ορμηνεμένος από τον Κιουταχή βάνει σ’ εφαρμογή το επάρατο προσκύνημα.
Όσοι προσκυνάνε γλιτώνουν και όσοι αντιστέκονται άλλοι σφάζονται και άλλοι πουλιούνται σαν ανδράποδα στα παζάρια της Μπαρμπαριάς. Φωτιά και μαχαίρι κατατρώνε το νεογέννητο έθνος. Ολόκληρα χωριά και κάστρα δηλώνουν υποταγή στον μακελάρη και επίορκοι οπλαρχηγοί σαν τον Νενέκο, όχι μόνο προσκυνάνε, αλλά και μαζεύουν στρατεύματα και καταμάχονται την επανάσταση στο πλευρό του Ιμπραήμ.
Ο αγώνας για τη λευτεριά μοιάζει να ξεψυχάει. Κίνδυνος ολοκληρωτικού ολέθρου οχιά φαρμακερή το ψυχοφθόρο προσκύνημα. Την ώρα εκείνη του χαμού ακούγεται στεντόρεια η φωνή του Γέρου του Μοριά. «Τσεκούρι και φωτιά στους προσκυνημένους». Ευτυχώς το φίδι της διχόνοιας είχε πατηθεί: είχαν αποφυλακισθεί όλοι οι οπλαρχηγοί και ο Κολοκοτρώνης είχε διοριστεί αρχιστράτηγος των στρατευμάτων του Μοριά. Μία αχτίδα σωτηρίας είχε χαράξει.
Ο Κολοκοτρώνης λογάριαζε πως με τόσο λίγο ξαρμάτωτο και νηστικό στρατό ήταν αδύνατο να νικήσει έναν τόσο πολυάριθμο και αξιόμαχο στρατό σαν του Ιμπραήμ. Ο μόνος τρόπος για να κάμεις ζάπι αυτόν τον αιμοβόρο γίγαντα ήταν ο κλεφτοπόλεμος, ένας πόλεμος καθολικός και ανελέητος, αλλά κρυφός: Μαχητές και άμαχοι, άντρες, γυναίκες, γέροι, παιδιά, όλοι στ’ άρματα! Όλοι στα βουνά, στους βράχους, στις σπηλιές, μαζί με τα ζωντανά και όλο μας το βιός. Όλοι στη φωτιά του πολέμου. Με παγίδες, με χωσιές και με ξαφνικά γιουρούσια να πολεμάμε τον εχθρό, ημέρα και νύχτα, να μην τον αφήνουμε σε χλωρό κλαρί. Έτσι άρχισ’ ένας φοβερός κλεφτοπόλεμος με ντουφεκίδι και κυλιόμενες κοτρώνες, που ήφερνε στον εχθρό μαγάλο χαλασμό χωρίς να χύνεται αίμα δικό μας.
Ημέρα και νύχτα συθέμελη ταραζόταν η γης από την άγρια και φονική σύγκρουση των εμπόλεμων μόνο που τώρα δεν σφάζονταν και γκρεμίζονταν μόνο οι Έλληνες.
Ο κλεφτοπόλεμος έτρωγε και τις σάρκες του αιμοβόρου τέρατος του Ιμπραήμ. Ο ορυμαγδός και ο σάλαγος του πολέμου τάραζε τον ύπνο των βαρβάρων καθώς εξέσκιζαν τον αγέρα οι οιμωγές και το ρέκασμα των σφαζόμενων ανθρώπων και ζώων και των αιμοβόρων σφαγέων οι ανθρωποφάγες ιαχές. Κοβόταν του κόσμου η ανάσα από την επιθανάτια κραυγή των γκρεμιζόμενων γυναικών καθώς πλεχόταν μακάβριο άγγελμα θανάτου με το σκούξιμο των βρεφών που έπαιρναν μαζί τους στην αιωνιότητα.
Και κάπου κάπου σου μαχαίρωνε τα σωθικά η άγρια ωρυγή των σαρκοβόρων αγριμιών που κατασπάραζαν τα όζοντα άθαφτα κουφάρια στις απόκρημνες κακοτοπιές. Η κόλαση στον απάνω κόσμο. 1826. Μάη μήνα (18 25). Ο Ιμπραήμ κινάει για δεύτερη φορά από τον κάμπο της Καρύταινας μέσω των στενών της Πολιανής και από Καμάρες Μάνεσι πατάει τη Μεγάλη Αναστάσοβα, την καίει και ακολουθώντας τους δρόμους που οδηγούν στην Καλαμάτα και στα απάτητα μεσσηνιακά κάστρα, πορεύεται ακάθεκτος και απο φασισμένος να πατήσει τη Μάνη.
Οι Έλληνες όμως που μαζί με τις οικογένειες και το βιός τους είχανε πιάσει τα βουνά, του ρίχτη καν το κατόπι και τον πετσοκόψανε: Από τη μια οι πισινοχωρίτες με τους Μανιάτες και τους φεύγοντες από Αμπχάτζικα, Λιοντάρι, Καμάρες, Νιοχώρι, στην γραμμή: Μαλεβό, Ιμποβό, Μαρδάκι, Πυρ γιώτισσα και από την άλλη οι φεύγοντες Αρκάδες με τους Παλιανίτες , Δυρραχίτες, Ακοβίτες, πίσω από την Ξεροβούνα γραμμή: Κουκέντρι, Μελιωτό, Φτερούφι, Μεγάλη Λάκκα, Γκου λούσου βράχος, Κάπελη.
Ο Κολοκοτρώνης στην αναφορά του προς Ναύπλιο, δικαιολογώντας και τον κλεφτοπόλεμο με τον οποίο καταμάχεται τον Ιμπραήμ, γράφει: Στα ίσια ο Ιμπραήμ δεν πολεμιέται. Τοιουτοτρό πως όμως, με χωσιές και ξαφνικά γιουρούσια, μακελεύονται οι εχθροί «που μεν Τρεις, που δε δύω, που τέσσαρες, που δέκα … και άνω … ». Τούτο δε μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών … » « ώστε όλη η φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων» …. «οι εχθροί εξακολουθούντες την οδόν ήτις έδειχνε την πορείαν των καταφευγόντων προς τα πισινά χωριά, επροχώρησαν έως την Μεγάλην Αναστάσοβαν … » «Άλλα οι εν όρεσι ευρισκόμενοι με τας φαμίλιες των Έλληνες, έπεσαν κατά πόδας και εφόνευον εχθρούς … » « … τότε είκοσι περίπου γυναίκες με τα παιδία των και παρθέ νοι, θεωρούσαι εις εν μέρος ονομαζόμενον Χορηγόσκαλα, ότι ήσαν σε κίνδυνο να ζωγριθώσιν … αι μεν έπεσαν από τους κρη μνούς, άλλα δε κυλίουσαι πέτρας εφόνευσαν έτι των εχθρών και ούτω διέφυγον επαξίως της ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν των … » Διαβάζοντας την αναφορά του Κολοκοτρώνη κι ερευνώντας τις πηγές της Επανάστασης: Αρχεία κυβερνήσεων και Εθνικών Συνελεύσεων Φωτάκου: Απομνημονεύματα Σπηλιάδη: Απομνημονεύματα Τερτσέτη Νικηταρά Απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη (Γενναίου) Απομνημονεύματα Κασομούλη: Απομνημονεύματα αγωνιστών του ’21 Πολυζωϊδη: Γενική Ιστορία Φραντζή Βυζαντίου Δ’. Ιστορία Απομ/τα Τρικούπη Σπ. Ιστορία της Ελλ. Επαναστάσεως ’21 κ.α. και μια στρατιά ιστορικούς: Ασπρέας, Δεληγιάννης Κ, Βεης Ν., Μελάς Σπ., Βλαχογιάννης, Βαλέτας Γ. Παπαρηγόπουλος Κ. Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Εκδοτική Αθηνών Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Φωτιάδης Δ.
Η Επανάσταση του ’21 Και άλλους ων ουκ έστιν αριθμός θα διαπιστώσουμε ότι: στα ολοκαυτώματα σαν της Χορηγόσκαλας, σ’ ολόκληρη τη ματωμένη γη της πατρίδας, από Κρήτη, Μοριά, Μεσολόγγι. Αράπιτσα Νάου σας μέχρι Αίμο και Ζάλογγο, κάηκαν και κατασφάχτηκαν «κυλίουσαι πέτρας και φονεύοντας εχθρούς» οι Ελληνίδες γυναί κες που αγωνίζονταν «επαξίως της ελληνικής γενναιοφροσύνης … » στο πλευρό των ανδρών τους. Στην περίπτωση λοιπόν της Χορηγόσκαλας έχουμε τις Ελληνίδες γυναίκες Αρκαδινές, Πολιανίτισσες, Ακοβίτισσες, Δυρραχίτισσες και από την άλλη: Λιονταρίτισσες, Καμαρινές, Νιοχωρίτισσες , Νεδουσιάνες πισινο χωρίτισσες Ελληνίδες του μόχτου και του κατατρεγμού, της καμένης γης και του αίματος. Αυτές τις Ελληνίδες δοξάζουμε. Και εκτιμώ πως αναζητώντας την τοπική καταγωγή τους μειώνουμε το μεγαλείο της θυσίας τους. Όσο για το θρύλο: «Γκρεμισμένες γυναίκες» είναι το τοπωνύμιο που καμιά σχέση δεν έχει με τη Χορηγόσκαλα.
Το Τοπωνύμιο αυτό βρίσκεται πάνω από τη Στράκοβα στου «Μπονάση το ρέμα». Αλλά όμως που βραχοκορφή και γκρεμός, που βραχοσπηλιά και φαράγγι, στη ματωμένη γη της πατρίδας και δεν ιστορούνται «Γκρεμισμένες γυναίκες». Και ιδού ο Φωτάκος πως περιγράφει τους ορεσίβιους της Καρύταινας: … « και ο εχθρός επολεμείτο παντού και πάντοτε ημέραν και νύκτα … «Έφευγαν δε και τα γυναικόπαιδα επάνω εις τα βουνά και τα δάση διωκόμενα από τον Ιμπραήμ και άλλοτε ερίπτοντο εις τα βάραθρα και άλλοτε κυλίουσαι πέτρας διέφευγον» … « τοιουτο τρόπως εγίνετο ένας ιδιαίτερος πόλεμος … » .. , «εις όλην την Πελοπόννησον τίποτε άλλο δεν εφαίνετο παρά μόνον τυφεκισμός και πυρκαϊαί».
Και ο Σπηλιάδης για το ολοκαύτωμα του Χελμού: «… υποχωρούν προς την εσαεί χιονοσκέπαστον και ουρανομήκη κορυφήν του όρους (Χελμός) και ως οκτώ χιλιάδες ψυχές, γυναί κες, γέροι, παιδιά τους ακολουθούν για να σωθούν. Ο Ιμπραήμ τους παίρνει στο κυνήγι ότε και πολλαί γυναίκες δια να μην πέσω σιν αιχμάλωτοι, εις τας αγκάλας φέρουσαι τα βρέφη των ερρίφθησαν κατά των κρημνών και απώλοντο» .. , «άλλαι πάλι κυλίουσαι πέτρας κατά του εχθρού διέφυγον … » πάνω από 600 γυναικόπαιδα τσακίστηκαν στους γκρεμούς. Γκρεμισμένες γυναίκες έχουμε στα άγρια βουνά της Αχαΐας και της Ηλείας. Στις βραχοκορφές γύρω από την Τροπολιτσά, στα Καλάβρυτα, στο Μέγα Σπήλαιο Αγία Λαύρα. Στους γκρεμούς και στα κάστρα της Μάνης: Από Βεργα, Σέλιτσα, Μαντίνειες , Κιτριές, Δηρό και από Γύθειο, Σκάλα, Αναβρυτή, Μυστρά, Λαγκάδα, Πισινοχώρια και όπου γκρε μός και βραχοσπηλιά στο Μοριά και σε πάσα γη της μαχόμενης και αιμάσσουσας πατρίδας.
Κι ας μην ξεχνάμε πως η ιστορία, σε ολοκαυτώματα σαν της Χορηγόσκαλας, ποτέ δεν περιμένει τους ιστορικούς να τα κατα γράψουν. Ξεχύνεται αυτοπρόσωπη στα πεδία του πολέμου και πληγωμένη, λυσίκομη, ξεσκίζει την εσθήτα της, σφουγγίζει το αίμα και γράφει στις σπηλιές και στις μετώπες των βράχων:
«ΑΙΩΝΙΑ ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΔΕΣ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑΝ ΚΑΙ ΘΥΣΙΑΣΤΗΚΑΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ»
του Κ. Πουλουπάτης, Σπάρτης, Οκτώβριος ‘08__
Σπάρτης, Οκτώβριος ‘08