Η Αλαγονία (πρώην Σίτσοβα είναι ένα από τα χωριά του βορειοδυτικού Ταϋγέτου. Μετονομάστηκε από Σίτσοβα σε Αλαγονία το 1927. Από την 1η Ιανουαρίου 2011, με βάση το Πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του δήμου Καλαμάτας στον Νομό Μεσσηνίας.
Βρίσκεται στη κεντρική λεκάνη συλλογής των υδάτων του ποταμού Νέδοντα και είναι χτισμένο αμφιθεατρικά σε πλαγιά της οροσειράς του Μαλεβού ή Αγίου Παντελεήμονα, που είναι ένα από τα πολλά πρόβουνα του Ταϋγέτου.
Έχει υψόμετρο 799-800 μέτρα από την επιφάνεια της θάλασσας. Βρίσκεται 5 χιλιόμετρα μετά την παράκαμψη, της εθνικής οδού Καλαμάτας – Σπάρτης και στο ύψος του χωριού Αρτεμισία. Ο δρόμος είναι ασφαλτοστρωμένος. Στα 2 χιλιόμετρα υπάρχει το χωριό Πηγές (Μικρή Αναστάσοβα) και μετά 3 χιλόμετρα ο ταξιδιώτης φθάνει στην Αλαγονία. Αμέσως μετά και σε υψηλότερο επίπεδο βρίσκεται ο κύριος συνοικισμός της με το όνομα Μαχαλάς, ο οποίος έχει υψόμετρο 845 μέτρα. Τα τελευταία χρόνια για την πρόσβαση στην Αλαγονία με ΙΧ, χρησιμοποιείται και άλλη μία παράκαμψη της εθνικής οδού Καλαμάτας – Σπάρτης, από το 20ο χιλιόμετρο, συντομεύοντας αρκετά την διαδρομή.
Η Τοπική Κοινότητα Αλαγονίας έχει έκταση 22.093 στρέμματα. Παρότι στην απογραφή του 1928 είχε 941 άτομα, στην απογραφή του 2011 εμφανίζεται μόνο με 176 κατοίκους.
Η εξέλιξη του πληθυσμού από το 1928 μέχρι το 2011 εμφανίζεται στον ακόλουθο πίνακα:
|
Κοινότητες/Δ. διαμερίσματα |
Στρέμματα |
1928 |
1940 |
1951 |
1981 |
1991 |
2001 |
2011 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
Σίτσοβα (Αλαγονία) |
22093 |
941 |
1029 |
940 |
335 |
410 |
360 |
176 |
Τον όγδοο αιώνα επί αυτοκράτορα του Βυζαντίου Κωνσταντίνου Ε΄, με την κάθοδο των Σλάβων στην Πελοπόννησο, τα χωριά του Ταϋγέτου δέχτηκαν σημαντικό νέο πληθυσμό και πήραν σλάβικα ονόματα. Το χωριό ονομάστηκε Σίτσοβα και η περιοχή της αρχαίας Δενθαλιάτιδας, μετονομάσθηκε από τους Σλάβους Μιλιγγούς σε Κουτσαβές, ή Κουτσαβά, το οποίο σημαίνει “περιοχή” και οι κάτοικοι όλων των οικισμών που δημιουργήθηκαν (Μεγάλη Αναστάσοβα, Μικρή Αναστάσοβα, Σίτσοβα, Τσερνίτσα, Κουτσαβά Λαδά και Κουτσαβά Καρβέλη) ονομάζονταν Κουτσαβίτες, ονομασίες οι οποίες άτυπα χρησιμοποιούνται μέχρι και σήμερα.
Από τον 8ο αιώνα μέχρι τον 13ο αιώνα αποτελούσε συνοικισμό των Κουτσαβών και ανήκε διοικητικά στη Μεσσηνία.
Από το 13ο αιώνα, την περίοδο της Φραγκοκρατίας, μέχρι 27-12-1836 αποτελούσε συνοικισμό των Πισινών Χωριών της Επαρχίας Μυστρά (Λακεδαίμονος), ο οποίος περιελάμβανε και τους οικισμούς: Κάτω Μαχαλάς (σημερινή Κάτω Μεριά), Χώρα, Απάνω Μαχαλάς (σημερινή Απάνω Μεριά) και Πέρα Μαχαλάς (σημερινός Μαχαλάς).
Από 28-12-1836 έως 30-8-1912, μαζί με τον Μαχαλά αποτελούσαν συνοικισμό του Δήμου Αλαγωνίας της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας. Ως κεφαλοχώρι, αποτέλεσε έδρα του δήμου από 28-12-1836 μέχρι 3-3-1841, από 26-6-1863 μέχρι 14-2-1875 και από 26-11-1879 μέχρι 5-12-1907.
Από 31-8-1912 έως 31-12-1998, αποτελούσε μαζί με το Μαχαλά αυτόνομη Κοινότητα της Επαρχίας Καλαμών του Νομού Μεσσηνίας.
Το έτος 1927 αποφασίστηκε η μετονομασία των Δήμων και των Κοινοτήτων που είχαν Σλάβικα ονόματα και η αντικατάσταση τους ονόματα αρχαίων πόλεων ή ιστορικών τοπωνυμίων που με την πάροδο του χρόνου είχαν λησμονηθεί. Έτσι η Σίτσοβα με Διάταγμα (το οποίο δημοσιεύθηκε στο ΦΕΚ Α 306/22-12-1927) μετονομάσθηκε σε Αλαγονία παρόλο που η θέση της σύμφωνα με τον Παυσανία δεν ταυτίζεται με εκείνη της αρχαίας πόλης.
Καθορίζοντας δε επακριβώς τη γεωγραφική θέση της Αλαγονίας ο Παυσανίας γράφει στο κεφάλαιο είκοσι πέντε του Γ! βιβλίου του τα εξής: «Γερηνίας δε ως εις μεσόγαιαν άνω τριάκοντα σταδίους απείχε. Αλαγονία και το πόλισμα κατενεμήθη ήδη και τούτο Ελευθερολάκωσιν.» Δηλαδή η Αλαγονία απέχει από τη Γερήνια τριάντα στάδια προς το μεσογειακό και ανηφορικό μέρος της χώρας και αυτή την πόλη συμπεριέλαβε στο κατάλογο των πόλεων που αποτελούν το Κοινό των Ελευθερολακώνων.
Αν τώρα ληφθεί υπ’ όψη ότι στη θέση της αρχαίας Γερήνιας βρίσκεται σήμερα το χωριό Κάμπος, τότε η αρχαία Αλαγονία, που απείχε από τη Γερηνία τριάντα στάδια (πέντε χιλιόμετρα) προς τα μεσόγεια, πρέπει πιθανόν να τοποθετηθεί στη θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό Κέντρο (παλαιότερα Μπίλιοβα Γαϊτσέ) του πρώην δήμου Αβίας (παλαιότερα Γαϊτσές).
Από 1-1-1999 έως 31-12-2010 με την εφαρμογή το Πρόγραμμα Καποδίστριας αποτελούσε μαζί με τον οικισμό Μαχαλά, Τοπικό Διαμέρισμα του πρώην δήμου Καλαμάτας.
Από την 1-1-2011 με το Πρόγραμμα Καλλικράτης, αποτελεί τοπική κοινότητα της Δημοτικής Ενότητας Καλαμάτας του δήμου Καλαμάτας, με έδρα την Καλαμάτα.
Αξιοθέατα
-
Ο ναός του Αγίου Σώζοντος (9ος αιών),
-
Ο ναός του Αγίου Νικολάου Μεσόρουγας (15ος αιώνας) και δίπλα η οικία του Πατριάρχη Πελεκάση,
-
Ο ναός Αγίου Νικολάου Κάτω Μεριάς (1700 περίπου),
-
Ο ενοριακός ναός των Εισοδίων της Παναγίας (1845) και
-
Ο ναός της Υπαπαντής του Χριστού στον Μαχαλά, στον οποίο ξεχωρίζει το ξυλόγλυπτο τέμπλο.
Σε απόσταση χιλίων περίπου μέτρων από την πλατεία του χωριού (διαδρομή που γίνεται μόνον με τα πόδια) υπάρχει τοπίο με μεγάλους βράχους, ψηλά πλατάνια, άφθονα νερά και μικρό καταρράκτη. Πρόκειται για την παραδοσιακή βρύση Νίκα και τη θέση Λουκά.
Γιορτή της πατάτας
Τα παλαιότερα χρόνια, η Αλαγονία φημιζόταν για την καλή ποιότητα πατάτας την οποία παρήγαγε σε μεγάλες ποσότητες στα πατατοχώραφα του Ταϋγέτου. Το πρώτο Σάββατο μετά το Δεκαπενταύγουστο κάθε χρόνο, γίνεται η γιορτή της πατάτας. Σερβίρονται δωρεάν πατάτες παρασκευασμένες με όλους τους τρόπους. Η γιορτή πλαισιώνεται με καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.